Mohylów - Kościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny

Mohylów

Kościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny

foto: krystynopol.info

Mohylów, dawniej Mohyłów, zwany także Mohylów Podolski lub Mohylów nad Dniestrem, miasto pow. gub, podolskiej, przy ujściu rz. Derły do Dniestru, pod 48 27 płn. szer. i 45 27 wsch. dłg. od F. , w prześlicznej dolinie, okolonej górami, skutkiem czego klimat jest tu nierównie łagodniejszy jak w innych miejscowościach i wiosna wcześniejsza. Odległe o 132 w. na płd. wsch. od miasta gub. Kamieńca, o 67 1 2 w. od st. dr. żel. odeskoki jow. Rachen, jest jednem z większych i handlowniejszych miast na Podolu; mieszkańców liczy do 20000, zajmuje więc 4te miejsce pod względem ludności w rzędzie miast podolskich Kamieniec, Bałta, Winnica, M. . Ludność składa się przeważnie z żydów, którzy prowadzą tu znaczny handel zbożem, lasem i innemi towarami; znane dziś firmy kupieckie Rafałowiczów, Aszkenazych i in. , pochodzą z M. W 1881 r. było w M. do 14000 żydów, 4932 prawosł. , 1020 katol. w 1856 r. 9500 mk. . Pod względem stanów duchowieństwa męż. 44, kob. 22, szlachty 411, reszta mieszczan i włościan. Rzemieślników M. posiada 1032, w tej liczbie 235 szewców, 164 krawców, 116 garnczarzy, 50 kowali, 65 stolarzy, 13 zegarmistrzów, 7 jubilerów i t. p. Sklepów w ogóle jest 324. Pod względem przemysłu jest tu 6 fabryk świec i łoju, z produkcyą roczną 5500 rs. ; 4 garbarnie, z produk. 8300 rs. , zatrudn. 12 ludzi; 1 fabr. wódek, z prod. 9900 rs. , 1 browar produkujący za 800 rs. Głównym przedmiotem handlu jest zboże, które gromadzi się tu dla dalszego wywozu Dniestrem do Odesy; oprócz tego spławia się spirytus, len, suszone owoce, materyał leśny i t. d. (…) Cerkwi 3 murowanych i jedna drewniana; kościół paraf. katol. po ormiański, pod wezw. Nawiedzenia N. P. , z cudownym obrazem Bogarodzicy, wzniesiony z muru w 1772 r. przez Potockiego, wojew. kijowskiego, na miejsce dawnego drewnianego z 1743 r. , konsekrowanego w 1761 r. przez biskupa ormiańskiego lwowskiego Tumanowicza; kaplica na cmentarzu grzebalnym. Parafia liczy 1316 wiernych. Do parafii, oprócz M. , należą Bondaszówka, Bronica, Gruszka, Helenowka, Hryhorówka. Karpówka, Katerynówka, Krzysztofówka, Nemija, Pilipy, Rotmistrzówka, Sadki, Sadkowce, Serebrya, Słoboda, Szliszkowce ze Słobódką i Wołochy. Dekanat mohylowski i dyecezyi łuckożytomirskiej rozciąga się na pow. mohylowski gub. podolskiej i obejmuje 9 parafij Bar, Jaryszów, Jałtuszków, Kopajgród, Łuczyniec, M. , Ozarzyńce, Snitków, Szarogród. Wiernych liczy 21109. (…) Administrator klucza mohylowskiego z ramienia Potockich, Paweł Hoszowski, przybywszy tu na początku 1713 r. , znalazł w mieście zaledwo 122 mk. obojej płci i gruzy z dawnej świetności. Kościoła katolickiego i śladu nawet odszukać nie było można. Za Hoszowskim podążyli znowu Grecy i Ormianie. Biskup Rupniewski 1715 1719 i następca jego Wacław Sierakowski ustanowili parafię, przyłączywszy do niej M. , Mohylówkę, Niemiję, Karpówkę, Bronicę, Hrehorówkę, Słyszkowo, Sadkowce, Serebryę, Jurkowce, Bondaszówkę, Gruszkę, Sadki, Jarugę, Sobotkówkę, Białe, Pietraszówkę i Michałówkę. Parafię przyłączono do dekanatu szarogrodzkiego, obowiązki zaś kapłana pełnił wikaryusz łacińskiego obrządku przy ormiańskim zostający kościele. Kościół ormiański, na który ofiarował fundusz dziedzic Franciszek Salezy Potocki, w 1743 r. był drewniany pod wezw. ś. Grzegorza, wzniesiony około cmentarza cerkwi ś. Mikołaja; przetrwał on pół wieku. Trzech miał proboszczów Augustyna Mikołajewicza 1742 1748, Szczepana 1748 1762 i Szymona Krzysztofowicza, za rządów którego kościół rzeczony został rozebrany 1792, jako grożący upadkiem. Ostatni proboszcz wielce się przyczynił do wzniesienia nowej świątyni i przyozdobienia jej. Rozpoczął on budowę 12 maja 1772 r. a ukończył 12 maja 1791 r. Koszta budowy wynosiły 129568 złp. , zebranych staraniem ks. Szymona. Nabożeństwo wprowadzono 11 czerwca a 3 lipca tegoż roku biskup lwowski Tumanowicz konsekrował go. Ks. Szymon Krzysztofowicz umarł w 1810 r. , zostawując następcą swoim synowca swego ks. Józefa Krzysztofowicza, który 4 grudnia 1806 r. został biskupem mohylowskim ormiańskim 1816. Dyecezya ta składa się z kilku parafij, z kościołami w Kamieńcu, Łucku, Raszkowie, Bałcie, Ekaterynosławiu i Karassabazarze. Arcybiskup Symonowicz we Lwowie konsekrował biskupa Józefa 11 czerw. 1810 r. Uposażenie biskupstwa stanowił tylko futor Krzysztofówka o 18 poddanych i skromna pensyjka od rządu. Po nim byli tylko admlnistratorowie ks. Antoni Warterysowicz 1816 1832 i ks. Samuel Moszaro t 1854. Pius IX w 1848 r. przelał władzę duchowną nad Ormianami na Podolu na biskupów kamienieckich. Za rządów ks. Szczepana przybył kościołowi cudowny obraz Matki Bożej, umieszczony w wielkim ołtarzu nowej świątyni; jest to ciemne płótno kwadratowe, z wyobrażeniem Boga Rodzicy; srebrna sukienka, w kształcie tarczy herbowej książęcej z koroną, a podtrzymywanej przez 2 aniołów i tyluź klęczących biskupów, pokrywa go zwyczajem wschodnim, u dołu napis Traumaturga Imago Deiparae virginis Mariaelacrymantis in Eclesia Mohyloviae Armenorum die ultima Martii 1671 r. (…) Obok kościoła N. M. P. znajdowała się cerkiew ś. Mikołaja, w stylu bizantyjskim, fundowana przez osadników Greków; następnie przeszła w ręce unitów. W sierpniu 1786 r, biskup lwowski, halicki i kamieniecki Piotr Bielański ritus graeci konsekrował ją. Cerkiew ta w 1795 r. przemieniona na sobór prawosławny. (SGKP)

MIEJSCOWOŚCI:

Bandeszowka, Bronica, Gruszka, Hrehorówka, Karpówka, Krzysztofówka, Mohylów, Nimia, Pilipy, Rotmistrzówka, Sadki, Sadkowce, Serbria, Słoboda, Szliszkowce, Wołochy

м. Могилів, сс. Бандишовка, Бронниця, Волохи (Балки), Балки, Григорівка, Грушка, Карпівка, Немія, Пилипи, Ротмістровка, Матеївка, Садківці, Сади, Серебрія, Слобода Шлишковецька, Годая Одацька, Деркоуци, Карпошівка, Макарівка, Мар'янівка, Атаки, Сикиржани, Сикири, Чернилянці, Четулешти, прис. Хутір Криштофівка та ін.

Księgi metrykalne znajdują się w Archiwach:

DAChmO – Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego

DAZhO - Państwowe Archiwum Obwodu Żytomireskiego

DAWiO - Państwowe Archiwum Obwodu Winnickiego

CDIAK - Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie

Indeksy zapisów metrykalnych:

Geneteka

Metryki-Wolyń

Moja kolekcja kopii ksiąg metrykalnych