Parafia Lisianka - Kościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia i Św. Józefa Oblubieńca

rys. Antoni Musiałowski,  Tygodnik Ilustrowany nr 44 1257 z 3.11.1883

Lisianka, mstko nad Tykiczem Gniłym, pow. zwinogródzki, gm. Lisianka, 23 w. od Zwinogródki, 1042 dm. , 7350 mk. . 2 cerkwie, kościół kat. , kaplica, synagoga, szkoła lud. , st. poczt. tel. , ambulatoryum, 3 młyny, 4 wiatraki. W r. 1612 słoboda nowo osadzona płaci r. 1628 od 9 dym. , 13 ogr. , 1 koła młyń. , 1 popa. Gmina obejmuje dziś 9 miejscowości 1 mstko, 4 sioła, 4 wsi, 15546 mk. 162 kat. , 5 sztund. , 22 ewang. , 2200 żydów. 11473 dz. 4812 większej posiadł. , 6298 włośc. , 31 skarb. , 332 cerk. . (SGKP)

Lisianka czyli Łysianka, mko, pow. zwinogródzki, przy ujściu rzeczułki Lisianki Dykc. Echarda pisze nad Kilszą do Gniłego Tykicza, przy drodze pocztowej z Kijowa do Odesy, odległe od Zwinigródki o 23 w. , od Olszany 30, od Bohusławia 35, od Taraszczy 45, od Kijowa 160. Najbliższą jej stacyą na kol żel. fastowskoznamieńskiej jest Olszanica 45 w. . Zalesiona okolica, prawdopodobnie, dała nazwę Lisiance. (...) Około 1737 r. Jan Aleksander Jabłonowski, dziedzic L. , już nie żył, a rządziła dobrami wdowa po nim Teofila z Sieniawskich, W r. 1749 należała L. już do syna ich Józefa Aleks. Jabłonowskiego, wojew. nowogródzkiego, ssty buskiego, zwinigródzkiego i korsuńskiego, który się pisał Comes in Lisianka et Zawolocze, Główną jego rezydencyą były Lachowce na Wołyniu, gdzie utrzymywał dwór z monarchiczną okazałością, nadworną milicyą, służbą i etykietą dworską ob. o dziwactwach jego ciekawy artykuł z Pamiętników anonima w Kalendarzu Ungra na r. 1857. Uczony, pisał i drukował wiele. Dwa. razy się żenił; z pierwszej żony Karoliny Radziwiłłównej miał dwie córki Teofilę za Józefem Sapiehą i Annę za Lanckorońskim; z drugiej Wiktoryi Woronieckiej, syna Augusta Dobrogosta, tak zwanego księcia kozaka. R. 1757 tenże ks. Józef Aleksander zjechał do L. i w dzień Narodzenia N. Matki, w zamku lisiańskim aprobował fundacyą dawniejszą matki swej w 1733 r. uczynioną dla kościoła oo. franciszkanów, pod tytułem Niepokalanego Pocięcia i św. Józefa Oblubieńca w Lisiance Załuski, Anecdot. Jablonow. , i sum. arch. Lachow. , przeznaczywszy dla tychże zakonników na utrzymanie 10000 złt. Nadto miejsce, gdzie stał dawny zamek, darował oo. bazylianom. (...) Ale nareszcie nadszedł rok 1768, w którym po całej Ukrainie zgrozą przejmujące nastąpiły katastrofy. Szczególniej L. , w ciągu okresu tych zdarzeń opłakanych, aż po dwakroć stała się widownią scen krwawych. Żeleźniak, zdążając do Humania, skierował się ku L. Było to na samym początku powstania, w czerwcu. Garnizon lisiański niezbyt liczny, bo większa część jego przyłączyła się do związku barskiego wystąpił z miasta w pole dla spotkania się z koliami, ale żołnierze zostali rozbici. Wtedy kolie dokoła otaczają zamek, ale gdy się kuszą o jego zdobycie daremnie, gubernatorowi Dobrzyńskiemu ręczą, że jeżeli się podda, to jemu i oblężonym życie darują. Dobrzyński, ozy zawierzając ich słowu, ozy pozbawiony załogi, nie był w możności się obronić, poddał się, a kolie do zamku wpadłszy i miasta, niepomni na przyrzeczenie, rzeź rozpoczynają. Świętokradzkie sceny w kościele ks. franciszkanów dostatecznie są znane; na chórze powieszono razem franciszkanina, żyda i psa, z wiadomym napisem. Pierwszą ofiarą rzezi padł o. Modest Kitarski, franciszkanin. Reszta zakonnej braci schroniła się była do wsi pobliskiej Wodzianik, ale i tam wpadają kolie i zamordowują oo. Franciszka Grondzkiego i Cypryana Szafarkiewicza. Jeden tylko gwardyan o. Hiacynt Pawłowski, jakby cudem, z ich rąk ujść zdołał. Nareszcie, po dokonanych licznie mordach na szlachcie, żydach i majętniejszych włościanach, Żeleźniak wyrusza dalej ku Hu maniowi. Ale w tejże L. , po tej pierwszej katastrofie, nastąpiła druga podobna i co więcej, że już po stłumionej zupełnie, jak się zdawało, koliszczyźnie. Oto w tymże roku, po schwytaniu hersztów rzezi humańskiej, to jest wywiezieniu za Dniepr Żeleźniaka a straceniu w Serbach Gonty, w jesieni wybucha nowy bunt, pod wodzą watażki Buhaja, w okolicach L. W L. przebywał wtedy komisarz Chiczewski, który zjechał tu był z dóbr wołyńskich ks. Jabłonowskiego dla obejrzenia po świeżym buncie włości lisiańskiej, oraz zabrania z niej intrat i zawiezienia ich księciu. Przybył z nim razem i gwardyan Hiacynt Pawłowski, szczęśliwie, jak to widzieliśmy, z pierwszej rzezi ocalały. Tymczasem, niespodzianie, Buhaj przyciąga pod L. ze swoimi koliami i wpada na zamek, który, niedawno spustoszony, bez załogi i bez bojowych rynsztunków, nie był się w stanie obronić. Powtórzyły się sceny niedawnych okrucieństw. Na Chiczewskiego kolie włożyli siodło, siadali na niego, a potem spisami zakłóli; ks. gwardyana Pawłowskiego niemniej z wyszukanemi mękami zamordowali. Padli też ofiarą Krasnosielski, Czerkwiński, Kozyrska i Drozdowiczowa. Wierzbicki i świętojański, ukrywszy się, ocaleli. Tych, którzy się schowali na dachy, na ostrzu pik zrzucali; tłumnie wbiegających w pokój murowany, przy kuchni, co do nogi wykłóli, i różnemi narzędziami żelaznemi wyrznęli; a tak ten pokój krwią został zlany, i ściany zmoczono, że jeszcze w 1779 r. , mówi Lipoman, krew ta, aż po okna, zabieloną być nie mogła. Na drugiem piętrze, przy samem wejściu ze wschodami do sali, przy drzwiach, ściana krwią zbryzgana znać, że, uciekający, dosięgniony spisą, tam przybity został w tymże 1779 r. wyraźnie widzieć się dawała. (...) Na początku zaś tego wieku het. Branicki odprzedał L. Józefowi Ignacemu Korwin Morzkowskiemu, staroście miłkowskiemu. Kościół tutejszy z klasztorem ks. franciszkanów, zburzony podczas koliszczyzny, w 1792 r. był z drzewa odbudowany. Oto co o nim księga archidiak. kijow. podaje Kościół w L. w 1802 r. pod tytułem Niepokalanego Poczęcia; przy nim klasztor franciszkanów. Gwardyan o. Joachim Majewski. W r. 1804 kościół tenże parafialny pod rządem ks. franciszkanów; ma rocznego dochodu złt 2000, zabezpieczonych na całem mieście L. R. 1819 kościół w L. drewniany ks. franciszkanów; kolatorowie, Józefa z Morzkowskich ks. Jabłonowska i mąż jej ks. Karol Jabłonowski. Księża Łukasz Horyszewski, Mikołaj Zarzycki, Felicyan Domański. W tej parafii kaplica w Steblowie u Onufrego Hołowińskiego marszałka; w Korsuniu druga; w Ryżanówce trzecia u Andrzeja Obrębskiego; w Wodzianikach murowana u Szczęsnego Rościszewskiego; wa wsi Onufryjowej murowana u graffa Adama Bierzyńskiego. Dziedziczką L. była wtedy Józefa z Morzkowskich ks. Karolewa Jabłonowska. Główna jej rezydencya była w Sokulczy. Pani ta ufundowała w L. dom przytułku dla 12 kobiet i mężczyzn chorych, dla tyluż dziewcząt ubogich i starców z dóbr lisiańskich, tak katolików jak i prawosławnych na cześć wspaniałomyślnego monarchy Aleksandra I. Na domu tym był napis Szpital Aleksandra błogosławionego. Czuwa on nad nieszczęśliwymi Rozm. literackie r. 1827, Warszawa, II, str. 219 220. Za rządów ks. Józefy Jabłonowskiej, na miejscu drewnianego kościołka, chylącego się do upadku, za staraniem kś. franciszkanów, przy pomocy parafian, rozpoczęto murować nowy, który w 1820 r. dokończony a w 1826 poświęcony, W kościele słynie cudami obraz ś. Antoniego Padewskiego. (...) R. 1860 kosztem ks. Wilhelma Radziwiłła, hr. Adama Bierzyńskiego, a staraniem dzisiejszego proboszcza księdza Juliana Kniazia zostały dodane dwie wieże w kościele. W samym kościele pamiątkowe dwie mar murowane tablice; pierwsza poświęcona pamięci ks. Jana Pajączkowskiego, ostatniego franciszkana; druga Emilii z Borejków Hołowińskiej, niegdyś Hermana Hołowińskiego żony, zmarłej 19 stycznia 1841 r. Od połowy XVII wieku L. posiadała swój monaster SwiatoTro icki, niegdyś czerńców, potem bazyliański. Już wyżej była mowa, iż założycielem jego był sotnik lisiański podobno Hubinenko. R. 1662 król Jan Kazimierz monaster uposażył w dobra, a król Michał w 1670 r. to uposażenie potwierdził. Ale podczas tak zw. Ruiny Tatarzy wpadli tu z Doroszenkiem, i cerkiew i monaster spalili; w zwaliskach długi czas złoczyńcy się ukrywali. Nareszcie w 1729 r. Jan Aleks. ks. Jabłonowski do tych ruder, pustkami stojących, bazylianów wprowadził i wiecznym funduszem darował im pewną słobodę. Superiorem został o. KuncewiczBazylianie jakiś czas cieszyli się pokojem i zażywali nadanych przywilejów; atoli potem zostali oni stąd wypędzeni przez nieunitów, i dopiero po latach kilku znowu do swego powrócili klasztoru. Klasztor jeszcze się więcej wzbogacił, bo dziedzic ks. Józef Aleks. Jabłonowski, wojew. nowogródzki, przyłożył się wiele do ich dobrobytu, osobną fundacyą na nowo opatrzył słobodę darowaną im przez ojca swego przywrócił; na pobudowanie zaś nowego klasztoru starego zamku posadę i budynki przeznaczył. Ale niedługo bazylianie z tych darów korzystali. Podczas koliszczyzny, jak to już wiemy, klasztor został spustoszony a superiora ks. Bajewskiego i ks. Jozafata Głembockiego, ludzie klasztorni od śmierci ocalili. Nieunici znowu się tu wprowadzili i dopiero w 1775 r. przez ugodę dobrowolną klasztor bazylianom odstąpili. Tak ten klasztor przetrwał aż do swojej kasaty ob. Kiews. Eparch. Wiedom. 1872, str. 224 i 483 i Oczerk istor. bazylianskoho ordena w Trudach kijews. duchown. Akad. 1871, luty, str. 191. (...) Obecnie L. liczy mieszkańców włościan przeszło 3800 ży dów 2300; innych mieszk. 330. Parafia kato licka składa się w ogóle z 900 głów; w liczbie tej trzecia część z drobnej szlachty. Filią ma w Steblowie; kaplice w Ryżanówce i Bahwie. Do parafii katol. L. należą wsie prywatne Daszakówka, Chiżyńce, Czemeryskie, Jabłonówka, Bużanka, Żabianka, Czyżówka, Sniateżyńce, Kuczkówka, Pisarówka hr. And. Po tockiego, Szczerbaszyńce Lerchego, Szende rówka, Komorówka Czosnowskiej, Suchojny, Siedliszcze, Taraszczańska Huta, Taraszcza, Kwitki, Dacki Łopuchina, Sydorówka Turcewicza, Poczapińce Czetwerykowa, Bu dyszcze Tyszkowskiego, Szestyrzyńce Zale skiego, Murzyńce Hampera, Rosochowatka, Stara Bada Sieleckiego, Pawłowką Borow skich, Jankówka Tworkiewicza, Kraczków ka Kozakowskiego, Gnilec Branickiego, Szczęsnówka, Dąbrówka Łyseńki, Orły, Zu rzyńce Protopopowa, Jabłonówka Steblow ska Wojnarowskiego, Berezówka Lubomir skiego, Chyłki, Skrzepczyńce Berengowicza, Sklemińce, Ryzyna Newlińskiej, Kobylaki Ostrorogowa, Bahwa Czarkowskiej, Steblów Panszyna, Papużyńce Szuwałowa; prócz tego Kamionka Czarna, Jurpol, Ochotówka, Monastyrek są skarbowe; Rypki, Pohyblak, Rohi, Szubienne, Bosówka, Kamienny bród, Fraukówka, Rydkoduby należą do Udiełów, a Ryżanówka jest kolokacyą.(...) (SGKP)

Parafia rzymsko katolicka pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia i Świętego Józefa Oblubieńca

Dekanat Zwinogródzki

Powiat Zwinogródka, gubernia Kijowska

Parafia obejmowała :

Aleksandrówka, Bahwa, Bosówka, Buda, Budyszcze, Bużanka, Chirzyńce, Chyłki, Czyżówka, Daszkówka, Dąbrówka, Gandzałówka, Huta Steblowska, Huta Zarzywiecka, Jabłonówka, Kobylaki, Korsuń, Łysianka, Majdanówka, Mikołajówka, Miżynówka, Monasterek, Murzyńce, Nemorozy, Onyfryjówka, Orły, Pisarówka, Pohyblak, Rosochowatka, Rydkobuby, Rypki, Ryżanówka, Sidorówka, Siestrzyńce, Sklimińce, Skrzypczyńce, Smulczyńce, Stara Buda, Steblów, Sydorówka, Szawulicha, Szenderówka, Szestrzyńce, Szubienne Stawy, Szubińce, Śniaterzyńce, Wodzianki, Zastawna Dąbrowa, Żabianka

Римсько-католицька церква м-ка Лисянка Звенигородського повіту Київської губернії

м-ко Лисянка, Села: Бужанка, Дібрівка, Жаб’янка Лисянської вол.; Хижинці, Шестиринці Журжинської вол.; Шубині Стави, Ріпки Виноградської вол., Дашуківка Боярської вол.; Кобиляки, Павлівка, Рижанівка Чижівської вол. Звенигородського пов.; Селище Селищанської вол. Канівского пов.; Сидорівка, Скрипчинці, Стеблів Шендерівської вол.; Крачківка Іваньківської вол. Уманського пов.

Księgi metrykalne z parafii znajdują się w Archiwach:

1. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie (CDIAK)
2. Państwowe Archiwum Obwodu Winnickiego (DAWiO)
3. Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego (DAZhO)
4. Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego (DAChmO)
5. Państwowe Archiwum Obwodu Czerkaskiego (DACzerO)

Indeksy zapisów metrykalnych:

Geneteka

Metryki-Wolyń

Moja kolekcja kopii ksiąg metrykalnych