Krasne - Kościół pod wezwaniem Św. Józefa

Krasne

Kościół pod wezwaniem Św. Józefa

Krasne, mko, pow. jampolski, nad rz. Kraśnianką, która tworzy tu dwa duże stawy; mk. z górą 3000, w tej liczbie połowa żydów; ziemi włościan 2529, dworskiej 3831 dzies. Kościół katolicki murowany parafialny z r. 1746 pod wezwaniem św. Antoniego, dekan. jampolskiego, liczy 3065 parafian. Cerkiew pod wezwaniem N. P. Różańcowej z 821 paraf. uposażona 101 dzies. ziemi, i cerkiew podwyższenia z 774 paraf. i 112 dzies. ziemi. Urząd gminny, do którego należą Krasne, Huta, Kraśnianka, Hryszowa, Iwankowa, Czeremoszna, Pirogów, Rachny polowe, Rachny lasowe, Ujarzyńce, Śledzie, Buszynki, Strzelniki i Łopatyńce, razem włościan 5331 i ich ziemi 13173 dzies. Miasteczko okrążone przedmieściami Kaczanówką, Szwaczówką, Nowem Miastem i Rososzą, domów 599; grunta równe, ziemia glinkowata i saletrzana Marczyński. Jarmarków 26, synagoga, sklepów 54, rzemieślników 25, apteka; poczta i telegraf w Jaroszynce stacyi drogi odeskokijowskiej. Z przeszłości pozostały resztki zamku i wały. K. , bardzo stara osada, było dosyć obronne; miało zamek dobrze opatrzony. Już w 1450 r. stoczył tu bitwę Bohdan hospodar wołoski z Polakami. Stryjkowski tak nam to opjsuje, Po śmierci Petryłły, wojewody wołoskiego, opanował tron jego Bohdan, nieprawy syn jego, wypędziwszy małoletniego Aleksandra. Król Kazimierz wyprawił Odrowąża z wojskiem, który Aleksandra na tron wprowadził. Przyszło jednak do umowy, mocą której Bohdan został opiekunem małoletniego i rządcą krajem do czasu pełnoletności; oprócz tego zobowiązał się jako lennik króla polskiego płacić corocznie Polsce po 70000 czerw. złot. i daninę obyczajem hołdowniczym z 200 koni, 200 wołów i 200 wozów wyzini. Umowy jednak nie dotrzymał, gdy Polacy bowiem wracali do domu, szedł za niemi, i w lesie pod Krasnem napadł na nich. Zawiązała się zacięta walka, trwająca dzień cały; Polacy wprawdzie pole utrzymali, lecz wiele szlachty ruskiej tu poległo między niemi Piotr Odrowąż wojewoda, Michał z Bucząca, Mikołaj Porawa i inni pochowani z wielkim żalem we Lwowie. W czasie powstania Chmielnickiego, miasteczko zajęte zostało przez kozaków pod dowództwem watażki Daniła Neczaja. Marcin Kalinowski 22 lutego 1651 r. uderzył na nich niespodziewanie. Kozacy mężnie się bronili, wyparowali Polaków z miasta i wytrzymali 3dniowe szturmy do miasta. Wkrótce jednak umarł z ran Neczaj, zamek został wzięty, a wszyscy obrońcy wyginęli. Bitwa ta toczyła się w dolinie zwanej Sucha, między miasteczkiem i wsią Czeremoszna ku wschodowi od obydwóch; pod usypaną mogiłą leżą polegli i wraz z niemi Neczaj. Mogiła ta do dziś dnia nosi nazwisko Neczaja. O bitwie tej zachowała się pieśń między ludem, kończąca się następującym czterowierszem Perewernułsia kozak Neczaj z hory na dolinu, Aż tam jeho pan Potocki złapaw za czuprynu; Pora tibi, wraży synu, uże propadaty, Wże ne budesz teper bilsze, taj Laszkiw rubaty. Mogiła Neczaja znajduje się właściwie na polach należących dziś do wsi Czeremoszni, obok m. Krasnego. Składa się ona z jednej większej mogiły, w której mają spoczywać zwłoki Neczaja, i 6 pomniejszych. Niektórzy kronikarze utrzymują, że bitwą tą dowodził nie Potocki Mikołaj, lecz Kalinowski i Lanckoroński. Miało to być w czasie zapust, i sam Heczaj miał być pijany. Między ludem krąży także pieśń zaczynająca się od słów Oj z temnaho lesu, lesn, iz czernaho gaju, Oj kryknuli kozaczeńki, utekaj Neczaju. Według tej pieśni miał spaść z konia Neczaj w czasie bitwy i głowę mu ucięli. Kiedy K. i przez kogo założone niewiadomo; wiemy tylko, że należało ono do Koszków, starej rodziny w bracławszczyznie. Koszkowie siedzieli tu na obszernej fortunie; należał do nich cały klucz kraśniański i szpikowski. W 1582 r. Iwan i Andrzej Koszkowie zrobili dział między sobą i w tymże samym roku Iwan sędzia bracławski całą swą schedę Szpików, Woronowiec i Rohozne sprzedał ks. Ostrogskiemu Rulikowski. Następnie spotykamy właścicielami Krasnego Zamojskich; tworzyło ono oddzielną włośc kraśniańską, składającą się z miasteczka i 16 wsi; dochód z niej oceniony był 82000 złp. ówczesnych. Joanna Barbara Zamojska, córka kanclerza, wniosła go wraz z włością szarogrodzką w dom Koniecpolskich. Wiano to składało się z 33 miast i 136 wsi, czyniło dochodu 229000 złp. i zajmowało przestrzeni 3 części prawie dzisiejszego powiatu, zaczynając o kilka mil niżej Winnicy aż do Jahorłyka. Po śmierci ostatniego z rodu Koniecpolskich, wojewody sieradzkiego, w 1720 r. , fortuna ta dostała się chwilowo Walewskim, a następnie ks. Jerzemu Lubomirskiemu oboźnemu koronnemu. Ks. Józef Lubomirski pobudował tu kościół famy z drzewa w 1746 r. , konsekrowany w 1750 r. przez biskupa Kobielskiego, gdzie w oddzielnej kaplicy, fundowanej przez ks. Pieńkowskiego, umieszczono cudowny obraz św. Antoniego. Obraz ten pierwotnie należał do Krzepeckiego, oficyalisty Potockich w krakowskiem, od którego dostał się do Marcina Kudaszewskiego, a ten go w 1748 r. do kościoła kraściańskiego oddał, gdzie zasłynął jako cudowny, z relacyi własnoręcznej Kudaszewskiego. Lubomirscy posiadali liczną milioyą, mimo to K. często było nawiedzano przez hajdamaków; tak w 1765 r. kościół został przez nich zupełnie zrabowany wraz z zamkiem i miastem. Od Lubomirskich K. przeszło do Piaskowskiego podczaszego koronnego wraz z 9 okolicznemi wsiami. W 1775 r. było tu 265 domów w mieście, a 133 na przedmieściach. Stanisław August wracając z Kamieńca w 1787 r. nocował tu 21 maja u Piaskowskiego ststy taraszczańskiego. Kościół, jak wyżej wspomniano, pobudowany był z drzewa przez Lubomirskiego; dopiero w 1831 r. proboszcz tamtejszy ks. Ignacy Krzeczkowski położył fundamenta nowego murowanego kościoła, ale dla braku funduszów budowa dopiero wykończona w 1862 r. Jest to świątynia dosyć obszerna o 3ch nawach z wieżą z frontu. Dziś K. należy do kilkunastu właścicieli; największe części Zagórskiego, Steckiego, następnie Krasowskiej, Januszewskiego i innych drobnych właścicieli. (SGKP)

MIEJSCOWOŚCI:

Buszynka, Czeremoszne, Czernecze, Hryszowce, Huta Kraśniańska, Huta Szpikowka, Iwańkowce, Iwonowce, Jaroszynka, Kobyłeckie, Krasne, Kraśnianka, Lewkowce, Łopatyńce, Majdan, Pirohow, Rachny Lasowe, Rachny Polowe, Rohużna, Sledzi, Stojany, Stroińce, Strzelniki, Szczucyńce, Ujarzyńce, Ułyha, Ułyżka, Zwedenowka, Żachnowka

м-ка Красне, Шпиків, сс. Бушинка, Вулига Велика, Вулига Мала, Гришівці, Гута Краснянська, Гута Шпиківська, Жахнівка, Зведенівка, Іванківці, Кобелецьке, Краснянка, Левківці, Лопатинці, Пирогів, Рахни Лісові, Рогізна, Стояни, Стрільники, Уяринці, Чернече. Щучинці, Ярошенка, хут. Майдан, передм. м-ка Красне Швачівка та ін.

Księgi metrykalne znajdują się w Archiwach:

DAChmO – Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego

DAZhO - Państwowe Archiwum Obwodu Żytomireskiego

DAWiO - Państwowe Archiwum Obwodu Winnickiego

Indeksy zapisów metrykalnych:

Geneteka

Metryki-Wolyń

Moja kolekcja kopii ksiąg metrykalnych