Latyczów - Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i klasztor Dominikanów

Latyczów

Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i klasztor Dominikanów

 foto: wikipedia

Latyczów, rus. Letyczew, msto powiatowe w gub. podolskiej, na praw. brzegu rz. Wołku, który o 2 wiorsty od msta łączy się z Bożkiem i Wołczkiem i wpada do Bohu. Leży na równinie pod 49 23 sz. i 45 17 dłg. ; odległe od msta guber. Kamieńca o 140 w. , od stacyi Derażni odekowołoczys. linii 20 w. Ludności do 9000, w tej liczbie chrześcian do 4000, reszta żydów trudniących się drobnym handlem i rzemiosłami. Pod względem stanów szlachty 345, duchownych 58, reszta mieszczan i włościan. Cerkwie 2 murowane i 1 drewniana; kościół katolicki Wniebowzięcia N. Panny podominikański, otoczony murem z cegły z bramami i strzelnicami, 3103 parafian, posiada cudowny obraz N. Panny, licznie przez wiernych nawiedzany. Kaplica na cmentarzu. Domów w ogóle do 500, z tych 30 zaledwie murowanych. Miasto ubogie, błotne, mieści urzędy powiatowe, zjazd sędziów pokoju i komisarzy włościańskich dla pow. proskurowskiego i latyczowskiego, kantor pocztowy, stacyą telegraficzną, synagogę, 4 domy modlitwy, 2 fabryki świec z roczną produkcya do 1000 rubli, fabrykę tytuniu, zatrudniającą 8 ludzi z produkcya 9000 rubli. W ogóle fabryk 5, robotników 41, produkcyi 41600 rs. Rzemieślników w ogóle 822, po większej części żydów. Jarmarki 9 kwietnia, 9 maja, 20 czerwca, 1 paździer. i 6 grudnia v. s. (…) Za rządów polskich L. był miastem grodowem i stolicą pow. latyczowskiego. Powiat ten był najrozleglejszy z 3ch powiatów wojew. podolskiego; granicą jego była rz. Uszyca, Kalusik i Morachwa. O początku założenia miasta L. nie mamy żadnych pewnych wiadomości; zdaje się jednak, że założone zostało przez ks. Koryatowiczów po wypędzeniu Tatarów z Podola. Z początku miało się nazywać Leszczyn, zapewne od leszczyny, obficie rosnącej nad brzegami Wołku; położony był na lewym jego brzegu, gdzie i pierwotnie był drewniany kościół Dopiero po zniszczeniu miasta przez Tatarów, osiadło ono na prawym brzegu rzeki i zaczęło zwać się Latyczowem. Niedawno znaleziono 2 dokumenta, z których dowiadujemy się, że w 1546 ksiądz kanonik Wilczek, proboszcz latyczowski, rozpoczął proces o zajęcie gruntu ze wsi Kudynki, ówcześnie do kościoła należącej, przez sąsiedniego obywatela Kurdwanowskiego; z procesu tego widać, że kościół już około 1430 r. był erygowany. Czyt. Histor. opis kościoła latyczów. p. ks. Zgierskiego.(…) Zasługuje jeszcze na wspomnienie kościół latyczowski podominikański z cudownym obrazem N. Panny. Niema śladów w archiwach ani w historyi, kiedy mianowicie osiedli tu dominikanie i kto ich sprowadził. Tradycya głosi, że kiedy ci misyonarze do L. przyszli, Jan Potocki star. naówczas latyczowski przy końcu XVI w. , będąc protestantem, zamieszkać im w mieście zabronił; osiedli przeto w L. , umieszczeni tam, przez żonę star. z domu Kamieniecką, w dwóch chatach wiejskich, i tam, mając z sobą cudowny obraz Najświętszej Panny, nabożeństwo odprawiali. Gdy pewnego razu mieszkańcy spostrzegli na przedmieściu łunę, przybiegli tam wraz z Potockim i ujrzeli obraz cały opromieniony nadzwyczajną światłością; nawrócony Potocki, nietylko obraz do miasta sprowadził, lecz oddał im nawet swój zamek na mieszkanie. Takowe podanie zaprzysięgli świadkowie, jako od najdawniejszych czasów z ust do ust przechodzące, w czasie instalacyi obrazu w 1777 roku. Taka jest tradycya o przybyciu dominikanów; o założeniu zaś i pobudowaniu kościoła inne znowu podanie, które Józef Gąsiorowski burgrabia latyczowski z innymi świadkami w czasie tejże komisyi zeznali, które tu przytaczamy Podczas jakiejś wojny z Turkami, ozy też Tatarami, gdy hetm. z wojskiem rozlokował się pod L, a wojsko znużone spoczywało, trzykrotnie we śnie pokazała się hetm. niewiasta, ostrzegająca go o zbliżającym się nieprzyjacielu. Hetman zgromadza wojsko i szykuje do boju; jakoż o świcie nadszedł nieprzyjaciel, lecz, zastawszy gotowych, ze szczętem został pobity. Gdy po zwycięstwie hetman udał się do kościoła dla podziękowania Bogu, poznał w obrazie postać N. P. , która mu się we śnie ukazała; kościół więc swoim i wojska kosztem zbudował. Podanie to wielu świadków podpisało, jako to Jan Macewicz, subdelegat grodzki latyczowski, Onufry Tchórzewski parnawski, dodając, że wspomniony hetman miał być Rewera Potocki. Obie te tradycye ogłoszone drukiem w książce Głosy do korony wzywające. Okolski w księdze de florida Russica, zaprowadzenie konwentu dominikanów w L. odnosi do roku 1606, a fundatorem tegoż konwentu mianuje Jana Potockiego star. latyczowskiego, który na utrzymanie dominikanów rocznie 200 złp. naznaczył. Szczególnie żona jego, z domu Kamieniecka, bardzo wiele temu zakonowi miała świadczyć, do murowania kościoła wiele dopomogła, a po śmierci zapisami klasztor zbogaciła. Z przywileju Zygmunta III z 1613. r. , w którym ten monarcha dary osób prywatnych, jako to ogrody, place, pola i t. p. konwentowi czyniono potwierdza i z pod juryzdykcyi cywilnej wyjmuje, wyraźnie się pokazuje, że fundacya tego kościoła ze składek osób prywatnych powstała akta kościoła. W r. 1638 Mikołaj Rewera Potocki H. W. K. z dóbr do sstwa należących dziesięcinę kościołowi naznaczył. Władysław IV w tymże roku takowe dziesięciny na wieczno czasy kościołowi potwierdził. W przywileju tym wyraża, że robi tę łaskę dla konwentu, nietylko ze względu na jego duchowne zasługi, ale że ten klasztor, murami i basztami uzbrojony, dzielnie się przyczynia do obrony miasta od nieprzyjaciół. Zastrzega sobie Władysław IV w tym przywileju doroczne modlitwy za siebie i żonę swoją Cecylią akta kościelne. Za panowania Jana Kazimierza, w czasie wojen kozackich, dominikanie, obawiając się łupiestwa, obraz cudowny i skarbiec do Lwowa wywieźli. Po buntach kozackich, za Michała Korybuta i Sobieskiego, nastąpiły wojny tureckie, w czasie których Podole zupełnie zniszczone zostało, a kościół latyczowski spalony 1652. Dopiero po karłowickim traktacie 26 stycznia 1699 r. ucichły kilkunastoletnie klęski i dozwoliły dominikanom wrócić do L. W roku 1702, jak świadczą metryki i archiwa kościelne, przybyli do L. dominikanie ks. Jacek Krynicki wikary i Celestyn Traśniewski kaznodzieja, a nie znalazłszy lichej celi, w której mogliby przemieszkiwać, długi czas mieścili się w ubogiej gospodzie zniszczonego miasta, nim, na zasadzie przywiezionego z sobą pozwolenia, mogli naprzód odbudować kaplicę dla udzielania św. Sakramentów. Od r. 1712 stale zajęli się, za pomocą licznych ofiar, dźwiganiem z gruzów kościoła i klasztoru. W 1722 r. przywieziono napowrót obraz N. P. ze Lwowa i złożono go w sąsiedniej wsi Kopaczówce, w majątku hetm. Adama Sieniawskiego, gdzie zostawał przez 2 tygodnie w tamtejszej unickiej cerkwi. W dniu 1 lipca 1772 r. w wigilią Narodzenia N. P. przy solennem nabożeństwie i licznem zebraniu duchowieństwa, rycerstwa krajowego i ludu, obraz został pomieszczony w kaplicy, do czasu ukończenia kościoła, co nastąpiło w 1774 r. Odtąd dzień 2 lipca kościół latyczowski obchodzi solennym odpustem. W 1777 r. naznaczono komisyą dla zbadania cudów obrazu latyczowskiego, co Pius VI w 1778 r. potwierdził i przysłał złotą koronę dla uwieńczenia obrazu. Koronacya dopełniona 4 października 1778 r. przez biskupa Bakonskiego ks. Jezierskiego. W 1831 roku dominikanie zostali skasowani. Tegoż roku w bitwie pod L. zginął Ignacy Sierakowski, ojciec Zygmunta. W 1854 r. pożar zniszczył kościół; obraz został jednak wyniesiony. Proboszcz ówczesny ks. kanonik Franciszek Zgierski, przy pomocy parafian i składek, nietylko kościół przyprowadził do dawnego stanu, lecz nawet znacznie go przyozdobił; kościół z klasztorem dotąd jest otoczony tym samym wysokim murem, jaki niegdyś otaczał zamek, z pozostałą po nim jedną strzelnicą. Kościół w stylu gotyckim, podparty skarpami, obok oficyna i wieża wzniesiona nad lochom zwanym in fundo. (SGKP)

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i klasztor Dominikanów – od 1606 roku w Latyczowie znajduje się słynny klasztor dominikański z cudownym obrazem Matki Boskiej Latyczowskiej. Obecnie istniejący kościół zbudowano w latach 1613–1638, a fasadę ozdobiono „lubelskim” szczytem. W bryle kościoła można dostrzec świadome nawiązania do gotyckiej tradycji budowlanej w postaci ostrołukowych sklepień. W 1641 roku konwent dominikanów otrzymał nowicjat. Klasztor został zniszczony podczas okupacji tureckiej, ale w latach 1702–1724 został odbudowany w stylu barokowym. Ze względu na wielką liczbę cudów i łask, jakich doznawali tutaj pielgrzymi, papież Pius VI w 1778 roku wydał dekret o koronacji obrazu. Po stłumieniu powstania listopadowego władze rosyjskie w 1832 roku zlikwidowały klasztor, a sanktuarium przejęli księża diecezjalni. W 1854 roku kościół został uszkodzony na skutek pożaru. W 1920 roku w obawie przed wojskami bolszewickimi wywieziono cudowny obraz i obecnie oryginał obrazu znajduje się w Lublinie w kaplicy Zgromadzenia Służek NMP[5]. W 2006 roku została wprowadzona kopia obrazu, która została poświęcona w Krakowie przez papieża Benedykta XVI. W 1935 roku klasztor był miejscem czystek stalinowskich, w jego katakumbach spoczywają tysiące zamordowanych. W czasie II wojny Niemcy „wyprostowali” drogę przez Latyczów (Lwów – Front Wschodni), prowadząc ją przez tereny ogrodów klasztornych i niszcząc zabytkowe mury klasztorne. Drogę tę budowali Żydzi, którzy po jej ukończeniu zostali zamordowani. Klasztor, w czasach Breżniewa, miał zostać wysadzony w powietrze. Nie doszło do tego, dzięki jednemu z ówczesnych pracowników „kijowskiej architektury”, pochodzący z Latyczowa, który wstawił się za jego pozostawieniem. (wikipedia)

MIEJSCOWOŚCI:

Bieleckie, Bochny, Czapla, Holeniszczów, Horbaszów, Iwonińce, Kopytyńce, Kozaczki, Latyczów, Łżzny, Majdan Holeniszczowski, Majdan Sachniański, Makohonówka, Markowce, Nowa Huta, Rudnia, Sachny, Stara Huta, Susłowce, Szczodrowa, Tarłówka, Warynka, Wójtowce, Zalatyczówka, Zawołk

м. Летичів, м-ко, Лозни, сс. Білецьке, Бохни, Буцні, Варенка, Війтівці, Горбасів, Голенищеве, Гута Нова, Гута Стара, Завовк, Залетичівка, Іванинці, Козачки, Копитинці, Майдан Вербецький, Майдан Голенищівський, Майдан Сахнівський, Макогонівка (Мординський Майдан), Марківці, Мордин (Мордин Буцнівський), Рудня, Сахни, Снітівка, Суслівці, Терлівка, Чапля, Щедрова та ін.

Księgi metrykalne znajdują się w Archiwach:

DAChmO – Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego

DAZhO - Państwowe Archiwum Obwodu Żytomireskiego

Indeksy zapisów metrykalnych:

Geneteka

Metryki-Wolyń

Moja kolekcja kopii ksiąg metrykalnych