Gródek - Kościół pod wezwaniem Św. Antoniego

Gródek

Kościół pod wezwaniem Św. Antoniego

foto: ua-travel.info

Gródek, miasto, pow. kamieniecki, o 50 wiorst od Kamieńca, 20 od Jarmoliniec, w pięknym rozdole po obu stronach Smotrycza, okrąg adm. kupiński; jest tu zarząd gminny, sąd mirowy, poczta, apteka, fabryka cukru założona w 1837 r. przez br. Gejsmara, obecnie na akcyach, przerabiająca rocznie do 100, 000 berkowców buraków, młynów 5, jeden poruszany zapomocą turbiny, gorzelnia. Mieszk. 7500, wtej ilości żydów 2500, reszta włościan, przeważnie katolików, tak zwanych Mazurów, dawnych kolonistów znad Sanu i Wisły. Cerkiew murowana pod wezw. św. Aleksandra Newskiego liczy 1055 parafian i 151 dz. ziemi. Kościół paraf, katolicki dek. kamienieckiego, z cudownym obrazem św. Antoniego, posiada 7297 wiernych; do parafii należą kaplice w Kupinie, Krzemiennej i Łysowodach, dziś zamknięte. Jest tu fabryka pasów, sznurów i uprzęży nicianych, 4 garbarnie i 1 mydlarnia. Oprócz targów co 2 tygodnie, bywa tu 6 jarmarków, największy na św. Antoniego. (…) Jan Zamojski, wojew. podolski, największy dobrodziej Gródka, wymurował z cegły kościół dzisiejszy paraf. , farę, pod wezw. św. Stanisława 1778 na miejscu pierwotnie zbudowanego jeszcze w 1496 a w 1582 r. zniszczonego przez Tatarów. Ks. biskup kamieniecki Mackiewicz konsekrował go w 1826 r. W 1778 przeniesiono franciszkanów do Gródka, gdyż miejsce klasztoru i kościoła w Kamieńcu miało wejść pod twierdzę. Tenże Jan Zamojski przeznaczył im z dochodów gródeckich po 2000 zł. i grunta zwierzyńcem zwane z sianoźęciami. On także wybudował szpital i dom sióstr miłosierdzia o 2 piętrach w 1774 r. i obdarzył go wsią NowySwiat i Basówką. Na mocy tego funduszu obowiązane były siostry utrzymywać osoby chore, 4 mężczyzn i tyleż kobiet; jednakże bywało słabych i po kilkanaście a rocznie do 200. Siostry zajmowały się także wychowaniem ubogich dziewcząt, a fundusz stąd zebrany obracały na wsparcie dla ubogich. Siostry te, cnotliwem swem życiem, miłosiernemi i poźytecznemi uczynkami zasłużyły sobie tu na ogólny szacunek i miłość; pomimo to jednak, w ostatnich czasach, kościół i klasztor został zamknięty, a zakonnice wyjechać musiały zą granicę. Cudowny obraz św. Antoniego został przeniesiony do dzisiejszego parafialnego kościoła.(SGKP)

Od końca XVIII wieku w Gródku Podolskim funkcjonowały dwa kościoły – jeden pw. św. Anny i św. Antoniego, drugi pw. św. Stanisława – Biskupa i Męczennika. W 1935 roku świątynie te zostały zamknięte przez władze sowieckie, a wkrótce zdewastowane. Zamknięto także kaplicę wybudowaną w 1845 roku na cmentarzu. Katolicy z Gródka zostali pozbawieni opieki duszpasterskiej. Odrodzenie życia religijnego na Ukrainie Sowieckiej nastąpiło w okresie okupacji niemieckiej. Wierni odzyskali świątynie i mogli swobodnie sprawować nabożeństwa. W roku 1943, dzięki staraniom katolików gródeckich, zaczął do nich przyjeżdżać ks. Franciszek Oleń z diecezji łuckiej, który odprawiał w kaplicy cmentarnej Msze św. oraz udzielał sakramentów. Pod koniec 1944 roku funkcję proboszcza parafii w Gródku objął 25-letni kapłan z archidiecezji lwowskiej ks. Jan Olszański, przyszły biskup diecezji kamieniecko-podolskiej. Prowadzona przez niego katechizacja dzieci, która była w ZSRS zakazana, spowodowała, że w 1959 roku został on wydalony do wioski Manikowce. W ciągu wielu lat opiekę duszpasterską nad katolikami z Gródka sprawowali dojeżdżający kapłani. Dopiero w 1970 roku do parafii św. Stanisława skierowano ks. Franciszka Karasiewicza, który pełnił tam funkcję proboszcza do 1977 roku. Z powodu pogarszającego się stanu zdrowia, spowodowanego nieustannym nękaniem ze strony lokalnych władz, duchowny opuścił Gródek Podolski, a na jego miejsce wyznaczono ks. Władysława Wanagsa MIC. Już na początku swojej pracy w Gródku nowy proboszcz miał zamiar w miejsce małej kapliczki zbudować nowy kościół, zachowując dotychczasowe wezwanie św. Stanisława – Biskupa i Męczennika. W 1988 roku pomimo sprzeciwu władz państwowych ks. W. Wanags zdecydował się na rozpoczęcie budowy kościoła. W dniu 17 września 1988 roku bp Vilhelms Ņukšs poświęcił nowy kościół w Gródku Podolskim. Była to pierwsza świątynia katolicka powstała na Ukrainie Sowieckiej. (Vladyslav Rozhkov)

Kościół pw. św. Anny z 1732 roku, zburzony przez bolszewików po 1930 roku

Dzwonnica kościoła św. Anny, zburzona wraz z kościołem

cerkiew św. Aleksandra Newskiego z 1841 r., zburzona z rozkazu J. Stalina w 1934 r.

Klasztor szarytek, przebudowany na Instytut Teologii Katolickiej

Klasztor franciszkanów, zniszczony przez Związek Wojujących Bezbożników w latach 30 XX w. (wikipedia)

MIEJSCOWOŚCI:

Berdychowce, Czarnywody, Gródek, jaromirka, Krzemienna, Księżą Słobudka, Kużmin, Ludwipol, Łysowody, Nowosiołka, Nowy Porzycz, Oleksieniec Polny, Oleksiniec Podleśny, Papernia, Rupin, Serwatynce, Skipcze, Stary Porzycz, Werbyczna, Żyszczynce

м-ка Городок, Кузьмин, сс. Бедриківці, Вербична, Жищинці, Завадинці, Кремінна, Купин, Лісоводи, Новосілка, Олексинець Підлісний, Папірня, Поріччя Нове, Поріччя Старе, Скипче, Слобідка Кузьминська, Чорниводи, Яромирка Велика, Яромирка Мала, прис. Людвиполь та ін.

Księgi metrykalne znajdują się w Archiwach:

DAChmO – Państwowe Archiwum Obwodu Chmielnickiego

DAZhO - Państwowe Archiwum Obwodu Żytomireskiego

Indeksy zapisów metrykalnych:

Geneteka

Metryki-Wolyń

Moja kolekcja kopii ksiąg metrykalnych